سنگدانه
هر چند تأثير سنگدانه چندان جدی نيست اما به ويژه برای ايجاد دوام در بتن در مناطق گرم به ويژه مرطوب، لازم است سنگدانه ها از جذب آب کمی برخوردار باشند. ظرفيت جذب آب سنگدانه درشت در آبا به 5/2 و برای سنگدانه ريز به 3 درصد محدود شده است، در حالي که در بسياری از آيين نامه ها چنين محدوديتی ديده نمی شود. سنگدانه ها بايد در برابر قليايي ها از واکنش زايی برخوردار نباشند لذا از اين بابت بايد مورد آزمايش قرار گيرند. هم چنين در مناطق خورنده بايد يون کلر آن ها از حدود مجاز کمتر باشد.
سيمان
بهتر است از سيمان های ريز و زودگير استفاده نشود و سيمان های با گرمازائی کم و حاوی مواد پوزولانی (به عنوان جايگزين) بکار روند. سيمان های آميخته از اين نظر مناسب اند. بهتر است مقدار سيمان زياد نباشد. محدود کردن عيار سيمان به حدود 400 کيلوگرم می تواند يک توصيه تلقی گردد. عيار سيمان زياد می تواند عامل ترک خوردگی بتن خميری باشد.
افزودنی ها
در شرايط هوای گرم اغلب افزودنيهای روان کننده و يا کندگير کننده استفاده می شود. ممکن است افزودنی روان کننده کندگير کننده نيز بکار بريم. افزودني هايی که بتوانند اسلامپ را به مدتی قابل توجه حفظ نمايند، در اين شرايط طرفدار دارد. معمولا حباب زا ها به علت مشکل کنترل مقدار حباب در شرايط هوای گرم توصيه نمی شود. مگر اين که شرايط مناسبی برای مصرف آن ها فراهم گردد.
مصرف مواد پوزولانی و دوده سیلیسی بدلیل ایجاد دوام می تواند مشکلاتی را نیز بوجود آورد که مهمترین آنها نیاز به توجه جدی بر کاهش تبخیر و تعجیل در عمل آوری رطوبتی می باشد.
روشهای پيشگيرانه برای جلوگيری از گرم شدن مصالح در انبار
هرقدر بتوان جلوی گرم يا داغ شدن مصالح بتن را گرفت، کار خنک ساختن بتن سادهتر میشود.
به هرحال بهتر است دمای سيمان از °C60 تجاوز نکند (آبا حد مجاز را °C75 ذکر کرده است) سنگدانه ها با توجه به وزن قابل توجه شان بهتر است دمائی کمتر از °C40 را داشته باشند. آب نيز بايد در حد امکان خنک نگهداشته شود. لذا توصيه می شود آب در محلی نگهداری شود که زود گرم نشود. مخازن فلزی هوايی بدون عايق بندی ابدا توصيه نميشود. از مصرف سيمان های گرم که از کارخانه حمل و تخليه می شود بايد پرهيز کرد و آنرا در سيلو نگه داشت تا خنک گردد.
سيلوی سيمان دارای رنگ روشن باشد. در برخی مناطق دنيا از سيلوی دو جداره استفاده می شود که ممکن است آب خنک در آن در جريان باشد. عايق بندی سيلوی سيمان نيز يک راه حل می باشد.
سنگدانه ها را نيز بهتر است از تابش آفتاب دور داشت. سر پوشيده کردن دپوی سنگدانه ها يک روش معمول است که ممکن است برای ايران راه حل گران قيمتی باشد. ايجاد پوشش مانند برزنت و غيره می تواند راه حل ساده تری تلقی گردد.
در صورت نیاز به مصرف یخ، باید آنرا در جای مناسب عایق بندی شده نگهداری کرد و اگر یخ خرد یا پودری تهیه شده است باید در زمان انبار کردن جلوی کلوخه شدن و تشکیل قطعات بزرگ را گرفت ضمن اینکه یخ نباید ذوب گردد.
خنک سازی مصالح و ساخت بتن خنک (کاهش دمای بتن):
استفاده از بتن با دمای کم يکی از راه حل های اساسی برای بتن ريزی مطلوب است. رساندن دمای بتن به زير °C30 ميتواند به توليد بتن سخت شده مقاوم و با دوام منجر گردد و ضمنا ميزان تبخير از سطح بتن را کاهش دهد. بايد گفت تبخير عوامل متعددی دارد ولی دمای بتن در اين رابطه بسيار مهم است. برای ايجاد بتن خنک، غالبا اجزاء بتن را خنک می کنيم و يا از يخ برای ايجاد خنکی مخلوط بتن استفاده می نماييم. بکارگيری ازت مايع نيز ممکن می باشد. اما در مورد بتن ريزی در هوای گرم در کارهای عادی عملا بکار نمی رود.
اجزاء بتن شامل: آب، سيمان، سنگدانه می تواند خنک شود. آب را با وسايل تبريد و يا يخ میتوان خنک نمود. سنگدانه ها را می توان با آب پاشی و ايجاد شرايط مساعد برای تبخير می توان به مقدار قابل توجهی خنک نمود (به ويژه در هوای خشک) در خنک سازی سنگدانه می توان از آب خنک و هوای خنک نيز استفاده نمود.
يخ عامل مهمی در کاهش دمای بتن می باشد زيرا گرمای نهان ذوب يخ ميتواند دمای بتن را به مقدار قابل توجهی پايين آورد. به هر حال خرده يخ يا پودر يخ می تواند صرفا به عنوان جايگزين بخشی از آب يا همه آن بکار رود تا تغييری در نسبت آب به سيمان حاصل نشود و در پايان اختلاط نبايد يخ در بتن تازه مشاهده گردد.
خنک کردن سيمان راه حلی است که کمتر بکار گرفته می شود. اين کار به وسايل خاص نياز دارد تا سيمان در معرض آب خنک يا هوای مرطوب قرار نگيرد. استفاده از ديگ اختلاطی که دارای رنگ روشن می باشد و يا با آب خنک شده و يا در سايه است، توصيه می گردد.
تمهيدات مربوط به حفظ خنکی بتن در طول عمليات بتن ريزی:
در زمان حمل، ريختن و تراکم بتن حفظ خنکی آن ضروری است. بديهی است دمای بتن در اثر تبادل گرما با هوای گرم مجاور افزايش می يابد. هدف ما کاهش اين افزايش دما می باشد.
استفاده از وسايل حمل مناسب و سر بسته که رنگ روشن دارد يا با آب خنک می شود يکی از راه حل های مناسب می باشد. بکارگيری وسايلی مانند پمپ و لوله می تواند باعث افزايش دما شود و برای کنترل اين افزايش دما، لازم است لوله پمپ خنک گردد. می توان دور لوله ها را گونی خيس قرار داد و گه گاه روی آن آب پاشيد.
تسمه نقاله برای هوای گرم وسيله مناسبی نيست و در صورت لزوم می توان روی آن را پوشاند.
تراک ميکسر در طول حمل نبايد بی جهت بچرخد زيرا اين امر موجب افزايش دما خواهد شد به ويژه اگر حجم بتن در مقايسه با حجم ديگ کم باشد. استفاده از سايبان روی ديگ تراک و داشتن رنگ روشن توصيه می شود. گوني پيچ كردن ديگ تراك ميكسر و خيس كردن آن براي ايجاد خنكي در هواي گرم و نسبتاً خشك يا خشك مي تواند به كار رود.
نکات مربوط به ريختن، تراکم، پرداخت سطح، نگهداری و عمل آوری بتن و کنترل تبخير
برای جلوگيری از تبخير زياد از سطح بتن میتوان توسط بادشکن، سرعت باد را کم نمود. بويژه اگر بتوان از بادشکنهای جاذب آب استفاده نمود و آنها را خيس کرد، رطوبت محيط افزايش میيابد و تبخير کم میشود و هم چنين محيط خنک می گردد. استفاده از سايبان در بالای محل بتن ريز (در صورت امکان) باعث کنترل تابش آفتاب و کاهش تبخير می گردد و ضمنا از افزايش دمای بتن جلوگيری می شود.
میتوان از دستگاههای مهفشان و ايجادکننده غبار آب در محل بتنريزی استفاده کرد تا ضمن خنکشدن محيط رطوبتنسبی بالارود و تابش آفتاب کم گردد. اينکار درمواردی که باد میوزد مؤثرنيست.
قالب و ميلگردها بايد قبلا خنک شود و آبا حداکثر دمای °C50 را برای آن ها پيش بينی کرده است. با آب پاشی بر روی قالب (به ويژه فلزی) و ميلگردها می توان آن ها را خنک نمود ولی آب اضافی بايد از سطح قالب و ميلگرد زدوده شود (با هوای تحت فشار يا اجازه دادن برای تبخير)
برنامه ريزی کار بتن ريزی به نحوی که در زمان خنکی هوا انجام شود. مسلما در اين حالت اصولا ممکن است شرايط هوای گرم موجود نباشد و بحث های مطروحه بی مورد تلقی گردد.
تأمين حجم لازم بتن و استفاده از وسايلی که بتواند اين حجم بتن را ساخته يا حمل کند و بريزد و متراکم نمايد امری ضروری است وگرنه بتن در اثر معطلی گرم شده و زمان گيرش آن فرا می رسد و يا لايه های زيرين خود را می گيرد و درز سرد ايجاد می شود.
برای حفظ خنکی بتن در لايه های بتن ريزی، بهتر است از لايه های ضخيم تر استفاده شود که اين امر حجم بتن سازی و بتن رسانی و بتن ريزی بيشتری را در واحد زمان طلب می کند.
استفاده از وسايل مناسب به نحوی که معطلی های بی جهت بوجود نيايد. مثلا باکت خيلی کوچک بکار نرود تا تراک ميکسر مدت زيادی معطل بماند و يا تراک ميکسر کمتر بارگيری شود تا بتن بمدت قابل توجهی در آن بچرخد و نماند.
تراکم مجدد بتن در هوای گرم توصيه می شود (قبل از گيرش). اين امر ترک ها را کم می کند. استفاده از ماله برای به هم آوردن ترک ها توصيه می گردد. (ماله کش با تأخير و مجدد)
در هوای گرم و خشک اغلب سرعت تبخير بيش از سرعت رو زدن آب است و سطح بتن خشک می شود. لذا ضمن رعايت نکاتی که قبلا مطرح شد لازم است در اسرع وقت سطح بتن محافظت شده و مرطوب گردد. استفاده از گونی خيس در اين موارد توصيه می شود. در غير اين صورت استفاده از پوشش های خاص مانند نايلون يا ترکيبات عمل آوری بتن می تواند مصرف شود. بديهی است در شرايط هوای گرم و خشک توجه ويژه ای بايد به عمل آوری رطوبتی معطوف گردد.
پرداخت سطح بتن در هوای گرم با مشکل همراه است و معمولا بايد زودتر از ساير شرايط پرداخت را انجام داد اما نبايد باعث جمع شدن آب در زير لايه فوقانی گردد.
تهیه شده توسط دکتر محسن تدین
