پوزولان ها مواد سیلیسی یا سیلیسی- آلومینی می باشند که به تنهائی خاصیت سیمانی شدن ندارند ولی در حضور رطوبت و با وجود آهک خاصیت شبه سیمانی پیدا می کنند.
پوزولان های بر اساس میزان فعالیت و یا طبیعی و مصنوعی بودن خود تقسیم بندی می شوند:
پوزولان های مصنوعی شامل دوده سیلیسی (silica-fume)خاکستر بادی (Fly-ash) ، سرباره کوره آهنگداری(slag) می باشند که به مقدار بسیار در پروژه های عمرانی و ساخت بتن های با دوام مورد استفاده قرار می گیرند.
مواد پوزولانی طبیعی نیز مانند تراس، متاکائولین، پومیس و یاخاکستر پوسته برنج می باشند. استفاده از مواد پوزولانی باعث کاهش مقدار سیمان مصرفی در بتن و جایگزینی آن با درصدی از مواد پوزولانی بسته به خصوصیات بتن وشرایط آب و هوائی پروژه می گردد. کاهش مصرف سیمان نیز منجر به کاهش تولید گازهای گلخانه ای، کاهش مصرف سوخت های فسیلی و حفظ و نگهداری منابع فسیلی برای نسل های آتی می گردد.
هر چند بسته به نوع پوزولان و میزان واکنش آن، روند کسب مقاومت و فرآیند هیدراسیون دچار تاخیر می گردد ولی روند کوتاهتر کسب مقاومت در سن کمتر، افزایش بلند مدت مقاومت را در پی دارد و نفوذ پذیری بتن های حاوی پوزولان به مراتب کمتر از بتن های شاهد و دوام آن بیشتر می باشد.
پوزولان ها یا مواد سیلیسی و آهکی با جذب آهک موجود در بتن، ژل ثانویه و سیمانی مانند تولید می نمایند. این ژل در ناحیه انتقال بتن، موجب تقویت این ناحیه و پر کردن فضاهای خالی ما بین سنگدانه و خمیر سیمان می گردد و نفوذپذیری بتن را کاهش می دهد. همچنین به دلیل کاهش تخلخل بتن، مقاومت بتن نیز افزایش می یابد. به دلیل جذب آهک موجود در خمیر سیمان، بسیاری از مکانیسم های خرابی بتن در زمان های زیادی به تاخیر انداخته می شود.
در کاربرد پوزولان ها در طرح های اختلاط بتن می بایست به شرایط دمائی و آب و هوایی محل پروژه توجه ویژه داشت. به طور مثال در مناطق سردسیر و یا در فصل سرما، که کاهش دما به علاوه وجود پوزولان موجب کاهش روند کسب مقاومت می گردد، ضوابط خاصی در طرح اختلاط بتن می بایست در نظر گرفته شود.
دوده سیلیسی با خاصیت فوق العاده در کاهش نفوذ یون کلراید و افزایش مقاومت الکتریکی بتن موجب کاهش شدید نفوذ پذیری بتن می گردد.
